» زخم معده: علل ، علائم و ریفلاکس معده
چه عواملی باعث ایجاد زخم معده می شود؟
برای تشخیص زخم ، پزشک شما ابتدا می تواند سابقه پزشکی را انجام داده و معاینه بدنی را انجام دهد. سپس ممکن است شما نیاز به انجام آزمایشات تشخیصی داشته باشید ، زخم گوارشی زخم های باز هستند که در سطح داخل معده یا بخش ابتدایی روده باریک (که به آن دوازدهه هم میگویند) ایجاد میشوند
یک زخم باز که در سطح داخلی معده و قسمت فوقانی رودهی کوچک ایجاد میشود. سوزش معده، یکی از شایع ترین علائم زخم معده است. رایجترین علامت زخم معده سوزش معده است. اسید معده درد را بدتر میکند، همینطور معده خالی با خوردن غذاهایی که اسید معده را کاهش میدهند یا با مصرف داروهای کاهشدهنده اسید معده، میتوان درد ناشی از زخم معده را برطرف کرد، اما باید به یاد داشت که درد دوباره باز میگردد. این درد بین وعدههای غذایی و شبها شدت میگیرد.
درمان زخم معده بسته به علت آن متفاوت است. معمولا در طی درمان، اگر باکتری H.pylori وجود داشته باشد، باید آن را از بین برد و در صورت امکان مصرف آسپرین و مُسکنهای مشابه آن را کاهش داد یا قطع کرد و با داروهای دیگر علائم زخم معده را بهبود بخشید.
دو نوع زخم گوارشی داریم: زخم معده و زخم دوازدهه که متداولترین علامت هر دو نوع، درد معده (بالای شکم) است.
شایعترین علل ایجاد زخمهای گوارشی این دو مورد هستند: عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف درازمدت داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی مانند آسپیرین. قابل ذکر است که استرس و غذاهای پر ادویه، موجب ایجاد زخم گوارشی نمیشوند، اما علائم آن را بدتر میکنند.
با توجه به اینکه در جامعه ما بهطورکلی بهجای استفاده از عبارت زخم گوارشی، “زخم معده” مصطلح شده است، در این مقاله از این به بعد به جای زخم گوارشی، از عبارت زخم معده استفاده میکنیم.
علت زخم معده، درمان آن را تعیین میکند. اگر عفونت با هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد، باید درمان برای رفع این عفونت تجویز شود.
اگر زخم معده ناشی از مصرف زیاد داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی است باید مصرف آنها کم شود یا در صورت امکان بهطور کامل قطع شوند و با داروی دیگری جایگزین شوند.بطورکلی، داروهایی که به ترمیم زخم کمک میکنند، بخشی از درمان زخم معده هستند.
تغییر شیوه زندگی و درمان خانگی زخم معده
اگر علائم زخم معده دارید به پزشک متخصص داخلی گوارش مراجعه کنید. او پس از معاینه و شاید کارهای پاراکلینیکی دیگر ابتدا به تشخیص میرسد، سپس درمان مناسب را تجویز مینماید. در کنار درمانهایی که پزشک معالج تجویز کرده است، رعایت موارد زیر کمک میکند درد و علائم زخم معده زودتر بهبود یابد.
برای درمان زخم معده رژیم غذایی سالم داشته باشیم: در برنامه غذایی خود مقدار زیادی میوه (بهخصوص میوههای دارای ویتامینهای آ و ث)، سبزی و غلات سبوسدار بگنجانیم. اگر غذاهای سرشار از ویتامین نخوریم، ترمیم زخم معده بهکندی پیش میرود.
خوردنیهای دارای پروبیوتیک بیشتر بخوریم: مانند ماست پروبیوتیک، پنیر کمی مانده و قدیمی، کلم قرمز مانده در سرکه و نوشیدنی کفیر (نوعی نوشیدنی تخمیری حاصل از شیر).
غذاها و نوشیدنیهای تشدیدکننده درد معده را حذف کنیم: باید بیشتر دقت کنیم. خوردن بعضی از غذاها ممکن است درد معده را تشدید کند. از خوردن این غذاها بپرهیزیم. این غذاها فهرست ثابتی ندارند و هر فردی باید غذاهایی که دردش را بیشتر میکنند خودش پیدا کند.
به تغییر داروی مسکن فکر کنیم: اگر برای یک درد ساده مدت زیادی است در حال مصرف یک داروی مسکن غیر نسخهای هستیم، حتماً آن را با دکتر داروساز یا پزشک معالج مطرح کنیم. شاید تغییر دادن آن به یک داروی مسکن که روی معده تأثیر ندارد به روند درمان کمک زیادی بکند.
برای کمک به درمان زخم معده، استرس را کنترل کنیم: فشار روانی، درد زخم معده را بدتر میکند. منشأ استرس خود را بیابیم و اگر میتوانیم از آن دوری کنیم. برخی استرسها قابلاجتناب نیستند، اما میتوانیم کاری کنیم که استرس کمتری به ما وارد شود یا تأثیر آن روی سلامت ما کمتر شود. انجام مرتب یک ورزش سبک مانند پیاده روی، نوشتن احساس بطور کامل در یک دفتر خاطرات کاغذی یا دیجیتال و گذراندن وقت با دوستان خوب از بهترین راهها برای کاهش تأثیر استرس محسوب میشوند.
از دود دخانیات دور باشیم: استعمال انواع دخانیات، حفاظت لایه داخلی معده را ضعیف میکند و بدین ترتیب، فرد، مستعد ابتلا به زخم معده میشود. استعمال دخانیات میزان تولید اسید معده را هم زیاد میکند.
از نوشیدنیهای الکلی بپرهیزیم: مصرف بیشازحد نوشیدنیهای الکلی باعث آسیب به لایه داخلی معده و روده میشود و تداوم آن میتواند به التهاب و خونریزی بیانجامد.
به اندازه کافی بخوابیم: خواب خوب بزرگترین کمک به دستگاه ایمنی بدن و راهی مؤثر برای کاهش تأثیر استرس به شمار میآید.
آشنایی با انواع داروی زخم معده
وقتی پزشک معالج در مورد تشخیص زخم معده مطمئن شد، بر اساس اینکه علت زخم معده چه بوده است برای ما درمان زخم معده را تجویز میکند. درمان زخم معده ممکن است شامل برخی از موارد زیر باشد:
آنتیبیوتیکها برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری: اگر آزمایشها نشان دهد که در معده، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد، پزشک معالج مجموعهای از چند آنتیبیوتیک را تجویز میکند. پزشک معالج بر اساس محل زندگی و وضعیت مقاومت هلیکوباکتر پیلوری نسبت به آنتیبیوتیکها، آنتیبیوتیک مناسب را تجویز میکند. دوره مصرف این آنتیبیوتیکها دو هفته است. علاوه بر آنتیبیوتیکها، پزشک داروهای دیگر هم تجویز خواهد کرد.
داروهای متوقف کننده تولید اسید و تسهیلکننده ترمیم زخم: داروهای مهارکننده پمپ پروتون با متوقف کردن کارکرد بخشی از سلولهای معده، باعث میشوند تولید اسید معده بسیار کم شود. برخی از این داروها نسخهای و فقط با تجویز پزشک قابل تهیه هستند و بعضی از آنها غیر نسخهای محسوب میشوند و با مشورت با دکتر داروساز میتوانیم آنها را تهیه کنیم.
داروهایی برای کاهش تولید اسید معده: داروهایی که به مهارکننده هیستامین (H2) معروف هستند، میزان اسیدی که از سلولهای معده تولید میشود را کم میکنند. کم شدن اسید، درد زخم معده را کم و ترمیم زخم معده را تسهیل مینماید.
داروهای ضد اسید: پزشک معالج ممکن است داروی ضد اسید (یا همان آنتیاسید) تجویز کند. این داروها با خنثی کردن اسید تولیدشده در معده، بهسرعت باعث کاهش درد میشوند، اما روی ترمیم زخم معده تأثیری ندارند.
داروهای محافظ لایه داخلی معده و روده باریک: پزشک معالج ممکن است برای برخی از بیماران، داروهای محافظ سلولهای معده تجویز نماید. این داروها از لایه داخلی معده و روده در برابر تأثیر مخرب اسید محافظت مینمایند.
پیگیری درمان زخم معده
درمان زخم معده بهطورمعمول در ترمیم زخم موفق عمل میکند. اما اگر علائم شدید هستند یا با وجود به کار بستن درمان هنوز علائم بهبود نیافتهاند، ممکن است بیماریهای دیگری مطرح باشند و بهتر است دوباره به پزشک معالج مراجعه کنیم.
گاهی حتی ممکن است پزشک برای بار دوم انجام آزمایش و آندوسکوپی معده را درخواست کند یا انجام دهد.
علائم بیماری خوب شده است، برخی از پزشکان دوباره از آندوسکوپی استفاده میکنند تا از ترمیم زخم معده مطمئن شوند.
یادمان باشد زخم معده بیماری بسیار عودکنندهای است و در صورت تکرار علائم باید به پزشک مراجعه کنیم.
پزشک پس از بررسی مجدد، یا همان درمان را تجدید مینماید یا بر اساس تغییرات موجود درمان تازهای را تجویز میکند.
علل شکست درمان زخم معده
گاهی زخمهای معده با وجود درمان، ترمیم نمیشوند یا بهاصطلاح، زخم مقاوم به درمان هستند. مقاومت به درمان
مصرف نکردن داروها طبق دستور پزشک
مقاومت برخی از گونههای هلیکوباکتر پیلوری نسبت به برخی آنتیبیوتیکها
استعمال دخانیات
مصرف داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی
تولید بسیار زیاد اسید معده به دلیل سایر بیماریها
عفونت معده با میکروبی غیر از هلیکوباکتر پیلوری
سرطان معده
سایر بیماریهایی که موجب ایجاد ضایعات زخم مانند در معده یا روده میشوند،
برای درمان زخم معده مقاوم لازم است عاملی که از ترمیم زخم جلوگیری میکند، برطرف شود.
میدانیم اگر زخم معده درمان نشود باعث بروز عوارضی مانند خونریزی یا حتی سوراخ شدن معده میشود که عمل جراحی را ضروری میسازد.
راه هایی برای کاهش ریفلاکس معده
گاهی به دنبال یک سرماخوردگی، چند روزی صدایمان خشدار میشود یا گلو درد داریم. اما اگر این علائم را بدون سرماخوردگی و برای چندین روز تجربه کردیم، شاید مشکل مربوط به دریچه بالای معده ماست و به عبارت دیگر به ریفلاکس معده مبتلا هستیم.
دریچه بالای معده، عبور غذا از مری به معده را کنترل میکند و اگر بهخوبی بسته نشود، باعث برگشت اسید معده و محتویات معده به مری و گاهی حتی تا دهان میگردد. به این حرکت رو به عقب اسید معده (خلاف جهت طبیعی حرکت محتویات معده)، بازگشت اسید معده یا ریفلاکس معده گفته میشود.
سوزش سردل یا بالای شکم (یا به اصطلاح درد معده) از شایعترین علائم ریفلاکس معده است.
هر کدام از شرایط زیر در معده و مری پیش بیایند، ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن ریفلاکس معده شوند:
پاکسازی ضعیف و غیرموثر غذا و اسید معده از سطح مری
تولید اسید زیاد در معده
تاخیر در تخلیه محتویات معده
ما با ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی یا به عبارت دیگر با برخی روشهای درمان خانگی ریفلاکس معده، در کنار داروهایی که پزشک متخصص داخلی گوارش برای ما تجویز میکند، میتوانیم به بهبود ریفلاکس معده و کاهش علائم خود کمک کنیم.
روشهای درمان خانگی ریفلاکس معده
آهسته و پیوسته خوردن
هر چه معده در یک وعده بیشتر پر شود، احتمال ریفلاکس معده و شدت علائم بیشتر است.
اگر خود را عادت دهیم که به جای سه وعده غذا با مقدار زیاد، وعدههای بیشتری و هر بار در حجم کم غذا بخوریم، معده کمتر پر میشود و علائم ریفلاکس معده کاهش مییابد.
پرهیز از برخی غذاها
برخی موادغذایی ریفلاکس معده را تحریک میکنند، مانند غذاهای چرب، غذاهای تند و پرادویه، گوجه فرنگی، نعنا، پیاز، سیر، قهوه، چای، شکلات، نوشابه گازدار و نوشیدنیهای الکلی.
اگر این غذاها را مرتباً میل میکنیم، بهتر است بررسی کنیم که آیا علائم ریفلاکس معده با خوردن برخی از این غذاها ارتباط دارد یا نه.
از خوردن کل این غذاها برای مدت یک هفته پرهیز کنیم و سپس یکی یکی خوردن آنها را آغاز کنیم، مثلا هفته اول چای، هفته دوم پیاز و به همین ترتیب. دقت کنیم که با افزودن کدامیک از این غذاها به برنامه غذایی علائم ریفلاکس معده بدتر میشود.قطع کردن مصرف غذای تشدید کننده علائم ریفلاکس معده، تاثیر زیادی در بهبود علائم ما خواهد داشت.
نوشابه گازدار ممنوع
نوشیدن مایعات گازدار باعث برگشت گاز از معده و دفع گاز از راه دهان میشود. برگشت گاز از معده با برگشت مقداری اسید همراه است. بنابراین بهتر است به جای نوشابه گازدار آب بنوشیم.
ایستادن پس از صرف غذا
وقتی در حالت ایستاده یا حتی نشسته هستیم، جاذبه زمین اسید معده را در جای خود یعنی در معده نگه می دارد. بهتر است طوری برنامهریزی کنیم که 3 ساعت پیش از رفتن به تختخواب، صرف غذا پایان یافته باشد. دراز کشیدن بعد از ناهار و صرف دیرهنگام شام، علائم ریفلاکس معده را بدتر می کند.
اجتناب از حرکات سریع پس از صرف غذا
بهتر است چند ساعت پس از صرف غذا حرکات سریع و شدید نداشته باشیم.
پیادهروی پس از صرف غذا مشکلی ایجاد نمیکند، اما حرکات ورزشی سریع یا شدید بهخصوص حرکاتی که با خم شدن به جلو همراه هستند، در فاصله یکی دو ساعت پس از غذا باعث تشدید ریفلاکس معده میشوند.
خوابیدن شیب دار
اگر سرما حدود 15 تا 20سانتیمتر بالاتر از پاها باشد، جاذبه زمین از ریفلاکس اسید معده و علائم آن کم میکند. باید پایه تخت در بخش فوقانی که سر قرار میگیرد، بلندتر از پایه پایینی باشد. استفاده از بالش بیشتر مفید نیست و باید شیب در کل تخت یا حداقل نیمه فوقانی تخت برقرار شود.
اضافه وزن
افزایش وزن باعث میشود عضلات و اعضای مجاور معده در فواصل تازهای ازهم قرار گیرند؛ در نتیجه، وضعیت طبیعی دریچه بالایی معده به هم بخورد و بسته ماندن این دریچه دشوارتر شود. اضافه وزن داریم، با کاهش وزن میتوانیم به کنترل علائم ریفلاکس معده بسیار کمک کنیم.
ترک دخانیات
برای بهبود ریفلاکس معده اگر سیگار یا قلیان میکشیم، آنها را کنار بگذاریم. نیکوتین باعث باز ماندن دریچه فوقانی معده میشود.
چک کردن داروها
برخی داروها مانند داروهای حاوی استروژن که به زنان پس از یائسگی تجویز میشود باعث شل شدن دریچه فوقانی معده میشود.
همچنین برخی داروها مانند داروهای رفع پوکی استخوان باعث التهاب و آسیب به مری میشوند. بنابراین برای آگاهی از تاثیر داروها روی ریفلاکس معده با پزشک معالج مشورت کنیم.
منابع abidipharma